دکترشاپورزارعی
دکتر شاپور زارعی
نابسامانی در بازار ارز و اقتصاد ایران به اوج خود رسیده است. جنگ لفظی میان مقامات ایران و ایالات متحده هم در روزهای اخیر به این آشفتگی دامن زد. به‌گونه‌ای که روز گذشته برای اولین بار قیمت دلار در بازار ارز ایران پنج‌رقمی شد و به بیش از ۱۰ هزار تومان و همچنین قیمت تمام سکه طلای طرح جدید به بالاتر از چهار میلیون تومان رسید.
کامران دادخواه، استاد دانشگاه اقتصاد نورث‌ایسترن بوستون امریکا در گفتگو باتجارت‌نیوز به چند پرسش در مورد ریشه‌های وضعیت اقتصادی ایران پاسخ داده است.
به نظر شما شرایط فعلی اقتصاد ایران چقدر ناشی از مسائل و تهدیدهای خارجی است؟
بخش عمده‌ای از آنچه در حال حاضر در حال وقوع است ناشی از ناامنی اقتصادی و عدم اطمینان است. این مساله هم عوامل داخلی و هم عوامل خارجی دارد. در مورد مسائل داخلی باید بگویم که سیاست‌های غلط و تصمیمات عجیب و غریب همچنان ادامه دارند. در مورد ریشه‌های خارجی هم مساله تحریم‌ها یک عامل است اما بحث جنگ آخرین احتمال است. به نظر من در حال حاضر صحبت جنگ در کار نیست. اینکه امریکا وارد جنگ با ایران بشود مستلزم زمینه‌هایی است و البته ایران می‌تواند به راحتی به این قضیه دامن بزند. مثلا یک کشتی نفتی عربستان را بزند یا اقدامی مثل گروگانگیری رخ بدهد که در گذشته هم آن را تجربه کردیم.
با این حال، اگرچه جنگ احتمال آخر است اما به دلیل عدم اطمینانی که در حال حاضر وجود دارد، در پسِ فکر مردم هست.
توضیحی که باید بدهم این است که عدم اطیمنان با ریسک تفاوت دارد. به لحاظ اقتصادی در زندگی ریسک‌هایی هست. اما در مورد ریسک احتمالاتی وجود دارد. مثلا اینکه بگوییم ۱۰ درصد احتمال وجود دارد که قیمت یک درصد بالا برود. اما در مورد عدم اطمینان هیچ‌گونه پیش‌بینی در مورد اتفاقاتی که ممکن است رخ بدهد، وجود ندارد. بنابراین پیش‌بینی‌ها در مورد اینکه یک فرمانده یا سیاستمداری ممکن است چه تصمیماتی بگیرد و چه اقداماتی انجام دهد، احتمال وقوع جنگ را در ذهن مردم بیشتر می‌کند.
با این حال به عقیده من عوامل اصلی بی‌ثباتی در اقتصاد ایران سیاست‌های غلطی است که در پیش گرفته شده و تحریم‌هایی است که به زودی اعمال می‌شوند.
به نظر شما سهم ریشه‌های خارجی به‌ویژه تحریم‌ها در این نابسامانی اقتصادی ایران چقدر است؟
به نظر من دلیل ۵۰ درصد ناامنی که امروز شاهد آن هستیم، تحریم‌هاست. زمانی که برجام منعقد شد اقتصاد ایران بار دیگر حرکت روبه‌رشد خود را آغاز کرد. چون پول نفت بار دیگر به ایران وارد شد و در نتیجه حالت اطمینان هم به وجود آمد. در حال حاضر اما تحریم‌ها قرار است دوباره اعمال شوند و از سوی دیگر این خطر هم وجود دارد که هر روز بیشتر و بیشتر شوند. این ناامنی و عدم اطمینان هم از این مساله ناشی می‌شود که مردم احساس می‌کنند در صورت بازگشت تحریم‌ها قیمت دلار باز هم افزایش می‌یابد. از سوی دیگر شاهد پدیده تورم شبیه آنچه در ونزوئلا رخ داده، هستیم. تورمی که طی ۳۹ سال گذشته ایجاد شده و اینکه مردم احساس می‌کنند به دلیل کسری بودجه دولت، باز هم سیاست تزریق پول که افزایش نقدینگی را به دنبال دارد، صورت بگیرد، شرایطِ امروز را ایجاد کرده است.
دکترشاپورزارعی
دکتر شاپور زارعی