تحریم اقتصادی از منظر حقوق بین الملل

عنوان: تحریم اقتصادی از منظر حقوق بین الملل با تاکید بر حقوق بین الملل اقتصادی و حق توسعه

چکیده

مقدمه

تاریخچه تحریمهای اقتصادی

اهمیت تحریم در روابط بین الملل

رژیم تحریمهای سازمان ملل متحد

بررسی ابعاد مفهومی تحریمهای اقتصادی

تحریم اقتصادی از منظر حقوق بین الملل عمومی

نظریه مشروعیت مطلق تحریمهای اقتصادی

نظریه مشروعیت نسبی تحریمهای اقتصادی

نظریه عدم مشروعیت تحریمهای اقتصادی

حق توسعه و تحریم های اقتصادی

دیدگاه حقوق بین الملل در زمینه تحریمها

تحریمهای اقتصادی علیه ایران

جمع بندی و نتیجه گیری

منابع

چکیده

تحریم‌های اقتصادی از جمله اقداماتی است که شورای امنیت سازمان ملل متحد گاهی برای اعاده صلح و امنیت بین‌المللی و زمانی برای تحکیم صلح بر اساس فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد پیش‌بینی، تصویب و اعمال می‌نماید. معمولاً هدف تحریمهای اقتصادی سازمان ملل بر اساس فصل هفتم منشور وادار کردن کشور ناقض قوانین به اجرای آن می‌باشد. گسترش بی‌سابقه موارد تحریم و نیز ازدیاد دامنه تحریمهای اقتصادی بعد از هزاره سوم میلادی ضروت مطالعه و تحقیق رژیم تحریم اقتصادی سازمان ملل متحد را بیش از پیش آشکار می‌نماید. هر چند موضوع اعمال تحریمهای اقتصادی موضوع و پدیده جدیدی در روابط دو یا چند جانبه و بین‌المللی نمی‌باشد ولی عملکرد سازمان ملل متحد در این رابطه بگونه‌ای بوده است که این موضوع را به یکی از واقعیتهای بین‌المللی قابل توجه در روابط بین‌الملل مبدل کرده است. تا قبل از تأسیس جامعه ملل در سال‌های 1918 تحریمهای گوناگون معمولاً برای تضعیف دولت‌ها در زمان صلح و نیز تأثیرگذاری برای توقف جنگ هنگام مخاصمات صورت می‌گرفت.

اما بعد از تاسیس سازمان ملل متحد، رژیم تحریمهای اقتصادی ابعاد جدیدی یافت در این نوشتار نقاط ضعف و قوت رژیم تحریمهای اقتصادی سازمان ملل متحد را که توسط شورای امنیت و بر اساس فصل هفتم منشور(ماده 41) اعمال می‌گردد، بررسی خواهیم نمود.

امروزه با گسترش حقوق بین الملل کشورها ملزم به رعایت اصول و هنجارهای حقوق بین الملل در تنظیم روابط خویش با یکدیگر می باشند. تحریم های اقتصادی یکی از مقولاتی است که اگر چه غالباً ابزاری با ماهیت سیاسی در روابط بین الملل شناخته می گردد، ولی در حال حاضر تحلیل حقوقی آن و تبیین نسبت آن با حقوق بین الملل از مسائل مطرح حقوق بین الملل می باشد. سه نظریه مشروعیت مطلق، مشروعیت نسبی و عدم مشروعیت تحریم های اقتصادی از منظر حقوق بی نالملل مطرح می گردد که هر یک با تحلیل حقوق بین الملل عام سعی در ارائه نظر خویش می باشد. هر چند که گرایش به محدود نمودن تحریم های اقتصادی بر مبنای مشروعیت نسبی آن به ویژه تحریم های اقتصادی اعمالی شورای امنیت در حال تکوین میباشد؛ با این وجود با کنکاش در حقوق بین الملل اقتصادی و حق توسعه عدم مشروعیت تحریم های اقتصادی از منظر حقوق بین الملل موجه تر می نماید. نتایج به دست آمده نشان می دهد که تحریم اقتصادی اصولاً چه ازمنظر حقوق بین الملل به ویژه حقوق بین الملل اقتصادی از وجاهت حقوقی برخوردار نمی باشد و با اصول مورد قبول تجارت بین الملل از سوی کشورهای غربی و هنجارهای حقوق بین الملل همخوانی ندارد.

مقدمه

در جامعه بین‌المللی همه کشورها به یکسان، تابع مقررات حقوق بین‌الملل و نظم عمومی بین‌المللی نیستند به همین جهت در اساسنامه سازمان‌های بین‌المللی و منشور سازمان ملل متحد برای مطیع کردن کشورهای متجاوز از حربه‌های گوناگون منجمله تحریم‌های اقتصادی استفاده می‌شود که در ماده 41 منشور سازمان ملل شاهد تجلی تنوع این موارد هستیم. معهذا هنوز هم عده‌ای تحریم اقتصادی را از مهمترین ابزارهای سیاست خارجی تلقی می‌نمایند. برخی نیز بر این باورند که تحریم اقتصادی جایگزینی مناسب برای ضمانت اجراهای نظامی است.

دکترشاپور زارعی - دکتر شاپور زارعی 

تحریم اقتصادی با هر هدفی که باشد کشورهای گوناگونی را مورد خطاب قرار می‌دهد اعم از کشور تحریم شونده و طرف‌های تجاری. سازمان ملل متحد با اعمال تحریم بدنبال نوعی تغییر رفتار کشور متخلف است اما لازم نیست این رفتار لزوماً دارای منشاء مادی و عینی باشد.

ارزیابی موفقیت تحریم‌ها امری بسیار مشکل است چرا که خسارت اصلی به ملت‌ها وارد می‌شود و نه دولت‌ها. آسیب‌پذیری کشور تحریم شده منوط به عوامل چندی است از جمله میزان تمرکز بازرگانی خارجی کشور مورد هدف، کشش‌پذیری بازارهای بین‌المللی و باز بودن اقتصاد کشور مورد هدف. در عین حال تجربه ثابت کرده که اعمال تحریم‌های اقتصادی یکی از بهترین ابزارهای تحمیل ارزش‌های بین‌المللی به کشورهای متجاوز و متخلف دنیاست. چهار دهه اول فعالیت سازمان ملل در رودزیای جنوبی در سال 1966 و آفریقای جنوبی در سال 1977 اوج قدرت نمایی سازمان در خصوص اعمال ضمانت اجراهای اقتصادی منشور سازمان ملل متحد بود. با این حال تحریم‌ها در بعضی کشور از جمله عراق، یوگسلاوی سابق، لیبی، سومالی، لیبریا، کامبوج و بوسنی و هرزگووین چندان کارساز نبود چرا که میزان مخاصمات و نقض حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه همچنان بالا بود.

در عین حال برخی بر این باورند که تحریم اقتصادی نشان از همبستگی جامعه بین‌المللی برای به کرسی نشاندن اعتبار پاره‌ای از مقررات بین‌المللی از جمله قواعد آمره و تعهدات عام الشمول حقوق بین‌الملل است. معهذا تحریم‌ها هنگامی موثر خواهند بود که همه‌گیر و جامع باشند و توافق همگانی راجع به اجرای آن اعمال شود با این استثناء که صدمه به حقوق اولیه بشری ملت‌ها وارد نشود. به همین جهت تا وقتی از موفقیت تحریم مطمئن نباشید  نباید با اعمال آن موجب رنج و سختی برای اشخاص غیر نظامی که رزمنده یا متخلف محسوب نمی‌شوند فراهم آوریم. در این پژوهش قصد داریم اثبات کنیم که آیا اعمال تحریم یک ضمانت اجرا است و یا اقدامی انضباطی و احتیاطی است و آیا در اعمال آن به همه جوانب توجه می‌شود یا نه؟ باید پذیرفت که هنوز هم تحریم‌ها یکی از بهترین ابزارهای ممانعت از جنگ و اعمال سیاست‌های جامعه بین‌المللی است.

امروزه حقوق بین الملل عمومی طیف وسیعی از مفاهیم و مباحث را شامل می شود. مفاهیمی که حاصل روابط گسترده اعضای جامعه ی بین المللی به ویژه دولت ها با یکدیگر می باشند. این روابط بسته به ماهیت آن در حقوق بین الملل تقسی مبندی می گردند. با توسعه ی روز افزون حقوق بین الملل دولت ها سعی بر ارائه ی رفتاری هنجارین در چارچوب حقوق بین الملل دارند، حتی اگر آن رفتار نه برخاسته از الزامات حقوقی بلکه ملاحظات سیاسی یک دولت باشد، همواره تلاش بر توجیه حقوقی اقدام می کنند. از این روست که ادبیات حقوقی گفتمان غالب دولت ها در روابط فی مابین را شکل می دهد. تحریم اقتصادی از آن دسته مفاهیمی می باشد که گر چه دارای ماهیتی سیاسی در سطح روابط بین الملل می باشد ولی همواره خود را به شکل حقوقی متجلی می کند. این گونه تحریم ها که در عرصه ی اقتصاد بین الملل ظهور می یابد به عنوان حربه ای از سوی دولت ها و سازمان های بین المللی علیه یک کشور به کار می رود. پژوهش حاضر با تمرکز بر بررسی تحریم های اقتصادی از منظر حقوق بین الملل عمومی با تأکید بر اقتصاد بین الملل و حق توسعه می کوشد تا مشروعیت یا عدم مشروعیت تحریم ها اقتصادی را در عرصه ی حقوق بین الملل ارزیابی نماید.

برای تهیه تحقیق  به سایت https://123project.ir/%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-1-2-3-%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87/%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82-%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87/%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84/ مراجعه فرمایید .

دکترشاپورزارعی 

دکتر شاپور زارعی