چالش نرخ سود بانکی در پازل سیاست‌گذاری پولی و ارزی

دکترشاپورزارعی

دکتر شاپور زارعی 

در شرایطی که یکی از دلایل اصلی بروز نوسانات ارزی یک سال گذشته، افزایش شدید نقدینگی عنوان می‌‏شود، اخیراً افزایش نرخ سود بانکی به عنوان یکی از راهکارهای کلاسیک در مواقع بروز بحران مالی مطرح شده است.

در این رویکرد، استدلال می‏‌شود که با افزایش نرخ سود بانکی، تقاضا برای سپرده‌‏های مدت‌‏دار افزایش یافته و در نتیجه از فشار تقاضا برای سایر دارایی‌‏ها از جمله ارز، طلا و مسکن کاهش می‏‌یابد. هر چند که افزایش رسمی نرخ سود بانکی ممکن است تا حدودی این اثر را به همراه داشته باشد ولی با توجه به آنکه در حال حاضر برخی بانک‏‌ها با نرخ‏‌هایی در کانال ۲۰ درصدی سپرده جذب می‏‌کنند، این سوال مطرح می‏‌شود که چرا التهابات ارزی کاهش نیافته است؟

اگر بپذیریم که در میان عوامل اقتصادی « افزایش نقدینگی» نقش برجسته‌ای در بروز التهابات ارزی داشته است، در واقع پاسخ به تجویز افزایش یا کاهش نرخ سود بانکی، منبعث از تحلیل «دلیل افزایش نقدینگی» است! برای تعمیق بیشتر بحث، در ادامه مروری بر روند متغیرهای عمده پولی و تولید می‌تواند مفید باشد.

طی دوره ۵ ساله (انتهای ۱۳۹۱ تا انتهای ۱۳۹۶) حجم نقدینگی با افزایش ۲۳۰ درصدی از ۴۶۰ هزار میلیارد تومان به ۱۵۲۹ هزار میلیارد تومان رسیده است. بررسی ترکیب نقدینگی حاکی از آن است که طی همین دوره، حجم پول صرفاً ۷۰ درصد ولی حجم شبه پول ۲۸۰ درصد افزایش داشته است. به عبارت دیگر، حجم شبه پول ۴ برابر بیشتر از حجم پول رشد داشته است. لذا، سهم اصلی در رشد نقدینگی متعلق به شبه پول است. دلیل اصلی افزایش ۴ برابری حجم شبه پول نسبت به پول نیز پرداخت‏ سودهای قابل توجه (نرخ‏‌های بهره بالای ۲۰ درصد و بعضاً تا ۲۷ درصد) به این نوع سپرده‏‌ها است.

با در نظر گرفتن سهم شبه پول در نقدینگی، ۸۰ درصد از افزایش نقدینگی فوق، ناشی از افزایش شبه پول و مربوط به تعهد پرداخت نرخ بهره‏‌های بالا به سپرده‏‌های بانکی است. در صورتی که متوسط نرخ سود پرداختی طی این سال‏‌ها ۱۵ درصد می‏‌بود، در انتهای سال ۱۳۹۶ حجم نقدینگی حدوداً معادل ۱۱۲۰ هزار میلیارد تومان ‏بود؛ به عبارت دیگر انباره نقدینگی ۴۰۰ هزار میلیارد تومان و یا یک چهارم کمتر از میزان کنونی آن ‏بود.

 برای پی بردن به اهمیت این رقم کافی است توجه داشت که بانک مرکزی برای مقابله با التهابات ارزی اخیر، در نتیجه فروش ۶۰ تن از ذخایر طلای خود (در حقیقت ثروت ملی) صرفاً موفق به جمع آوری ۱۰ هزار میلیارد تومان از پایه پولی شده که با لحاظ ضریب فزاینده معادل ۸۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی است.

پرداخت‏ سودهای چشمگیر به سپرده‏‌های بانکی، آن هم برای چند سال متوالی، از آنجا که نه در بخش حقیقی و نه حتی در بازارهای مالی اقتصاد ایران سابقه‏‌ای نداشته است، علاوه بر آثار زیان‏بار خلق پول بیش از حد، باعث تغییر الگوی کسب وکار خانوارهای ایرانی، کاهش تمایل به عرضه نیروی کار و پرهیز از انجام سرمایه‏‌گذاری مولد و فعالیت‏‌های تولیدی شده است. در نتیجه این روند، برای اولین بار طی ۴ دهه گذشته، میزان تولید ناخالص داخلی کمتر از نقدینگی شده است.

با توجه به آنکه خلق پول توسط سیستم بانکی همراه با افزایش درآمد در بخش حقیقی اقتصاد نبوده است، افزایش حجم سپرده‏‌ها صرفاً بر مبنای عملیات حسابداری انجام شده و در عمل منبع جدیدی برای اعطای تسهیلات در بانک‏‌ها ایجاد نشده است. بنابراین، بانک‏‌ها برای پرداخت تسهیلات جدید، استقراض از بانک مرکزی را افزایش داده‏‌اند؛ که در نتیجه آن، بدهی بانک‏‌ها به بانک مرکزی طی این مدت ۲۸۰ درصد افزایش یافته و از ۴۸ هزار میلیارد تومان انتهای سال ۱۳۹۱ به ۱۳۲ هزار میلیارد تومان در انتهای سال ۱۳۹۶ بالغ گشته است و کماکان نیز در حال رشد است. اثر این تغییرات با لحاظ ضریب فزاینده، رقمی معادل افزایش حدوداً ۵۰۰ هزار میلیارد تومانی نقدینگی است!

روندهای فوق بیانگر آن است، که پرداخت نرخ سود بانکی بالا خود مسبب تشدید افزایش انباره نقدینگی است.  اگر نرخ رشد نقدینگی امسال حداکثر ۲۴ درصد فرض شود، روزانه معادل ۱۰۰۰ میلیارد تومان به حجم نقدینگی اضافه خواهد شد. در صورت عدم نظارت بانک مرکزی و رواج مجدد نرخ بهره‏‌های بالای ۲۰ درصد، حجم نقدینگی با شتاب بیشتر از این افزایش خواهد یافت بگونه‏‌ای که در انتهای سال جاری حجم نقدینگی نزدیک به ۲۰۰۰ هزار میلیارد تومان خواهد بود.

تداوم این رویه ضمن تشدید مشکلات بانک‏‌ها، در انتهای سال موج جدیدی از التهابات را در بازار سکه و ارز به همراه خواهد داشت. بنابراین، آثار منفی افزایش نرخ سود بانکی که اکنون گریبان اقتصاد ایران را گرفته است، بیشتر از آثار متصور کلاسیک آن خواهد بود.

اما راه چاره چیست؟

بانک‏‌ها به خوبی به این نکته واقف هستند که نرخ سود بانکی بالا سبب بزرگتر شدن مشکلات غامض آنها می‏‌شود. در نظام بانکی سنتی که مبتنی بر کسب سود از اسپرد به جای کارمزد خدمات است، باز گذاشتن دست بانک‏‌ها در اعطای نرخ سود بانکی برای جذب سپرده، نتیجه‏‌ای جز افزایش نرخ بهره و متعاقب آن افزایش شتابان نقدینگی و افزایش بیشتر بی‏‌ثباتی شبکه بانکی نخواهد داشت. بنابراین در شرایط کنونی، افزایش نرخ سود بانکی در واقع تعویق مجدد مشکلات است نه حل آن.

مهدی هادیان

منبع: ایبِنا

دکترشاپورزارعی

دکتر شاپور زارعی 


سال گذشته ۱۲۰۰ واحد راکد به چرخه تولید بازگشت

دکترشاپورزارعی

دکتر شاپور زارعی 

صنایع کوچک و متوسط نقش مهمی در توسعه و رشد اقتصاد کشور دارند و هزینه اشتغالزایی در آنها نسبت به صنایع بزرگ بسیار پایین است.  بر اساس تعریف وزارت صنایع و معادن و وزارت جهاد کشاورزی، بنگاه های کوچک و متوسط، واحد های صنعتی و خدماتی هستند که کمتر از ۵۰ نفر کارگر دارند. در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد صنایع کشور کوچک هستند و این مساله ضرورت توجه بیشتر و حمایت از آنها را افزایش می دهد.  «عدم ارتقای فناوری»، «نبود نیروی‌ کار متخصص» و «چالش تامین مالی» سه مشکل اساسی این صنایع بوده  که در پنج سال گذشته مورد توجه دولت قرار گرفته است. بر این اساس افزایش میزان وام و کاهش سود تسهیلات بانکی، افزایش مشوق های صادراتی، بخشش جرائم بانکی و انتقال دانش فنی از مهمترین اقدامت دولت برای حمایت از این صنایع بوده است. همچنین طرح رونق واحدهای تولیدی شهرک ها و نواحی صنعتی و نوسازی تجهیزات و دستگاه های این صنایع از برنامه های پیش روی وزرات صنعت است.  همزمان با فرارسیدن ۲۱ مرداد ماه سالروز حمایت از صنایع کوچک با صادق نجفی، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران به گفتگو نشستیم که مشروح آن را در ادامه می خوانید.

با توجه به اهمیت صنایع کوچک و متوسط در اشتغالزایی و در حالی که با مشکل بیکاری روبه رو هستیم در دولت یازدهم و دوازدهم چه حمایت هایی از آنها صورت گرفته است؟

سازمان حمایت از بنگاه های کوچک و متوسط را در دو محور دنبال می کند.  محور اول حوزه سخت افزاری است که این سازمان نسبت به ارائه خدمات زیربنایی به متقاضیان سرمایه گذاری با شرایط بسیار آسان در شهرک ها و نواحی صنعتی اقدام می کند. همچنین مشوق هایی را جهت بنگاه های دانش بنیان و فن آور، نخبگان، مخترعین، خانواده های شهدا، جانبازان و ایثارگران در واگذاری حقوق انتفاع عرصه پیش بینی کرده است. به علاوه در صورتی که طرح های سرمایه گذاری در حال ساخت پیش از موعد پیش بینی شده در قرارداد به بهره برداری برسند از مشوق های مربوطه در پرداخت حقوق انتفاع عرصه بهره مند می گردند خصوصاً در مناطق محروم و برای دانش بنیان ها ۵درصد اخذ مابقی تا ۶۰ ماه تقسیط و تا ۵۰درصد مشوق صادر می کند.

محور دوم هم حوزه خدمات توسعه ای و نرم افزاری است که این سازمان با تدوین دستورالعمل های حمایتی در راستای توانمندسازی بنگاه ها، توسعه بازار، به هم رسانی واحدهای کوچک و بزرگ، شبکه سازی و توسعه فناوری و ... اقدامات لازم را بعمل می آورد. در این حوزه بخشی از هزینه های مربوط به آموزش، اعزام هیات های تجاری، حضور در نمایشگاه های داخلی و خارجی، انتقال و مبادله فناوری، برگزاری نشست های رودر روی بنگاه ها و واحدهای ذینفع از سوی شرکت های استانی مورد حمایت مالی  درخصوص هزینه های مربوطه پرداخت یارانه تسهیلات، ایجاد کلینیک ها، مشوق های صادراتی، کمک به طرحهای خاص مثل پوشاک و کفش انجام می دهد. بر این اساس برخی از این صنایع برای آموزش نیروی انسانی به آلمان سفر کردند.

در حال حاضر چه میزان از صنایع کوچک و متوسط در کشور فعال هستند و با چه ظرفیتی مشغول به کار هستند؟

حدوداً ۸۱ هزار واحد از صنایع کشور، صنایع کوچک و متوسط هستند که حدوداً ۴۱ هزار واحد از این میزان در داخل شهرک ها و نواحی مستقر هستند و از این تعداد حدوداً ۸ هزار واحد از سنوات گذشته تا به امروز به دلایل مختلف از جمله کمبود نقدینگی، اختلاف شرکاء، خارج شدن طرح از توجیه اقتصادی و فنی، عدم مدیریت در حوزه های فنی، مالی، تولید و ...دچار رکود شده اند، اما این سازمان به طرق مختلف ازجمله واگذاری به متقاضیان جدید سرمایه گذاری، پیگیری از بانک ها جهت راه اندازی واحدهای در اختیار، رفع مشکلات واحدها و نسبت به بازفعال سازی آنها اقدام می کند. ضمناً این سازمان در سال ۹۶ حدوداً ۱۲۰۰ واحد راکد را مجدداً با پیگیری های به عمل آمده به چرخه تولید بازگردانیده است.

با توجه به نقش استارت آپ ها در اقتصاد کشور، سازمان صنایع کوچک و متوسط چه برنامه هایی برای حمایت از آنها دارد؟

شناسایی ایده های خلاق و نوآورانه و حمایت از استارت آپ ها از برنامه های جاری سال ۱۳۹۷ سازمان است. حمایت از استارت آپ ها کمک شایانی را به بهبود فضای کسب و کار و ایجاد اشتغال می کند و در مرحله تجاری، نیاز کشور را به موارد مشابه خارجی کاهش می دهد. این سازمان در نظر دارد با برگزاری رویدادهای استارت آپی استانی در ۳۱ استان کشور، نسبت به شناسایی و جمع آوری استارت آپ های مفید اقدام و با کمک سرمایه گذاران بخش خصوصی در جهت  تجاری سازی و توسعه آنها تلاش کند. در این رویدادها استارت آپ های نوین و خلاقانه شناسایی و به برترین هایشان جوایزی تعلق می گیرد. از آنجایی که پایه و اساس استارت آپ ها فناوری و تکنولوژی تحت وب است، این سازمان تلاش می کند بستر و زمینه لازم را برای توسعه نرم افزاری این کسب و کارهای نوپا فراهم کند. از طرفی این سازمان می کوشد سرمایه های بخش خصوصی را از طریق تشکلهای بخش خصوصی به سمت سرمایه گذاری بر استارت آپ ها سوق دهد و فضای کسب و کار جدیدی را برای بخش صنعت و کسب و کار در داخل کشور ایجاد کند. در نهایت سازمان صنایع کوچک و متوسط با برگزاری یک رویداد استارت آپ ملی، بهترین ایده ها و کسب و کارهای نوپا را برای عموم مردم و سرمایه گذاران ارائه می دهد و زمینه صادرات و همکاریهای فنی و مهندسی و تجاری سازی این کسب و کارها را فراهم می کند.

یکی از مشکلات بسیاری از صنایع کشور استفاده از ماشین آلات قدیمی است که باعث کاهش بهره وری شده است. سازمان صنایع کوچک و متوسط چه اقداماتی در این زمینه انجام داده و چه برنامه هایی پیش رو دارد؟

این سازمان طرحی را تحت عنوان طرح رونق واحدهای تولیدی شهرک ها و نواحی صنعتی به وزارت صمت ارائه کرده است که یکی از بخش های آن موضوع نوسازی و بازسازی صنایع را در بر می گیرد.   این طرح برای ۴ سال در طی برنامه ششم توسعه پیش بینی شده و حدوداً ۸ هزار واحد را در بر می گیرد. از آنجایی که به منظور اجرای طرح باید منابع مالی آن نیز تامین شود پیش بینی لازم جهت تامین اعتبارات اجرای طرح از محل بند "ح" ماده ۴۶ قانون برنامه ششم در زمان تدوین آیین نامه اجرایی قانون مذکور صورت پذیرفته که در مرحله تصویب در هیات محترم دولت است. قطعاً پس از تامین اعتبار براساس ساز و کارهای اجرایی پیش بینی شده عملیاتی می شود.

بالا بودن سود تسهیلات بانکی یکی از مهمترین موانع کسب و کار کشور است. چه برنامه هایی برای رفع این چالش مهم در دستور کار است؟

قطعاً باید ساز و کار اعطای تسهیلات به صنایع کوچک و متوسط و همچنین سود و کارمزدهای  پیش بینی شده برای آنها نسبت به صنایع بزرگ و واحدهای تجاری متفاوت باشد؛ زیرا ساختار این واحدها متفاوت و بسیار شکننده و آسیب پذیر است و در نوسانات اقتصادی بازار به سرعت دچار اختلال  می شوند از این رو ایجاد یک بانک تخصصی برای صنایع کوچک و یا پیش بینی های لازم جهت تدوین مقررات خاص برای اعطای تسهیلات از سوی بانک ها به آنها پیشنهاد شده که در حال پیگیری است. این مهم در سال های  گذشته نیز اجرایی شده است. در حال حاضر مشوق هایی برای صادرات این صنابع در نظر گرفته ایم و همچنین بخشش جرائم بانکی نیز در دستور کار است و بانک ها ملزم شدند که در این زمینه سختگیری نکنند. 

مهمترین چالش فعلی اقتصاد کشور چیست و راه برون رفت از مشکلات اقتصاد کشور چگونه است؟

در حال حاضر نوسانات قیمت ارزی و محدودیت های مربوط به مراودات بانکی با برخی از کشورهای دیگر از مشکلات اکثر واحدها است که در حوزه صادرات محصول فعالیت می کنند و یا نیازمند واردات مواد اولیه هستند. از این رو براساس هماهنگی هایی که در حال صورت گرفتن است مقرر است در برخی از کشورها مراودات پولی و مالی براساس واحد پول دو کشور انجام پذیرد. همچنین حوزه های مرتبط نیز در حال ایجاد توافقات لازم با کشورهای اروپایی جهت حل مشکل مراودات بانکی  هستند که قطعاً با توجه به نقش موثر ایران در منطقه در روابط سیاسی مناسب با بسیاری از کشورها مشکلات مذکور مرتفع می گردد.  علاوه بر مطالب مطرح شده   مسائل مربو‌ط به بیمه ، مالیات بردرآمد، مالیات برارزش افزوده، اخذ تسهیلات بانکی، محاسبات سود و هزینه بازپرداخت تاخیرات تسهیلات و...  از جمله  مشکلات واحدهای صنعتی به شمار می رود که با اتخاذ تدابیری  نظیر اصلاح قوانین می توان این موانع هموار کرد و فضا را برای توسعه صنعتی فراهم کرد.

منبع : سایت اطلاع رسانی دولت 

دکترشاپورزارعی

دکتر شاپور زارعی 

شاید بتوان رشد تورم را کاهش داد؛ اما قیمت ها را خیر!

دکترشاپورزارعی

دکتر شاپور زارعی

به گزارش جام جم آنلاین ، دکتر مرتضی عزتی در گفت وگو با «جام جم آنلاین» در خصوص راهکارهای هدایت نقدینگی به سمت تولید و کاهش قیمت ها، گفت: باید به این نکته توجه شود که بر روی اقتصادی که از پایه ضعیف است نمی توان خوب سیاستگذاری کرد و علم اقتصاد را در آن بکار برد.

این کارشناس مسائل اقتصادی ادامه داد: بر روی اقتصادی که بر پایه علم اقتصاد طراحی می شود می توان سیاستگذاری مبتنی بر علم کرد؛ اما اقتصاد در کشور ایران به شدت تحت تاثیر فضاهای سیاسی و غیراقتصادی است.

وی با بیان این نکته که در این شرایط به سادگی نمی توان از علم اقتصاد بهره برد، تصریح کرد: مگر اینکه مبانی اقتصادی را که تغییرات اساسی در اقتصاد است مطالعه و پس از مدتی که اقتصاد مبتنی بر سازوکارهای علمی اقتصاد شکل گرفت، سیاستگذاری اقتصادی کنیم.

عزتی با تاکید بر این موضوع که با هیچ ریاستی نمی توانیم یک شبه تورم را از بین ببریم، ادامه داد: تورم به عنوان بخشی از آثار نهادهای ساخته شده در اقتصاد، عمل می کند و ما نهایتا با برخی از سیاست های اقتصادی می توانیم این تورم را کم و یا زیاد کنیم.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس تهران تاکید کرد: چنانچه بخواهیم به صورت پایه تورم را از بین ببریم باید رویکردها را در کشور تغییر دهیم و ذات اقتصادی کشور را مبتنی بر علم اقتصاد با هدفگیری رشد، توسعه و بهبود وضعیت اقتصادی تنظیم و پس از آن سازوکارها و نهادهای لازم را متناسب با آن اصلاح کنیم، چنانچه این کار را انجام دهیم در بلند مدت موفق خواهیم بود. چنانچه در این مسیر پیش نرفتیم در بلند مدت نیز با همین مشکلات مواجه خواهیم بود.

وی در ادامه بیان کرد: در کوتاه مدت می توان با برخی سیاست ها مانند جذب نقدینگی به سمت بانک ها و جذب برخی دارایی هایی که می توان آن را تبدیل به سرمایه کرد، اقداماتی را انجام داد تا تورم تا حدودی کاهش یابد؛ اما هیچ گاه نمی توانیم در وضعیت موجود قیمت ها را پایین بیاوریم.

عزتی کاهش قیمت در شرایط فعلی را محال دانست و عنوان کرد: اما کاهش تورم یعنی کاهش رشد قیمت ها را می توان با برخی سیاست های هدایت سرمایه به سمت تولید انجام داد که البته این امر نیاز به امنیت و اطمینان بخشی به تولیدکنندگان، سیستم قضائی قوی و حمایت های معنوی و فرهنگی از صاحبان سرمایه و تولید کنندگان دارد.

این کارشناس مسائل اقتصادی افزود: البته در کوتاه مدت هم می توان نقدینگی را به سمت بخش هایی که تولیدی هستند و تقاضا برای بنگاه ها را تقویت می کنند حرکت داد.

این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این پرسش که چنانچه نقدینگی به سمت تولید برود چه مقدار بر روی قیمت ها اثر می گذارد؟ خاطرنشان کرد: زمانی که تولید افزایش می یابد، عرضه اضافه رشد قیمت ها کاهش می دهد. به طور کلی در قائده کلی اقتصاد قیمت ها در مسیر عرضه و تقاضا تغییر می کنند به طوری که وقتی عرضه زیاد می شود قیمت کاهش و زمانی که تقاضا بالا می رود قیمت ها افزایش می یابند.

عزتی تاکید کرد: زمانی که سرمایه گذاری افزایش یابد تولید بیشتر می شود و رشد تورم را به وجود نمی آورد، البته کاهش تقاضا هم کاهش تورم را به دنبال دارد هرچند که به تولید ضربه می زند و یک راهکار منفی است.

سرعت گردش پول در ایران بسیار پایین است

وی در ادامه سخنان خود در خصوص سرعت گردش پول در کشور، گفت: در چند ماه اخیر به دلیل شوک هایی که به بازارهای مالی مانند ارز و سکه وارد شد که البته بهبود دارایی ها هم در این اتفاق بی تاثیر نبودند، گردش پول در جامعه افزایش یافت؛ اما طی هشت سال گذشته سرعت گردش پول در کشور ما همواره در حال کاهش بوده و همین کاهش یکی از عواملی بود که موجب شد علی رغم بالا بودن حجم نقدینگی، اثرگذاری بر روی تورم را کاهش دهد.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: هر چند که در چند ماه اخیر به علت شرایطی که در بازار رخ داد سرعت گردش پول افزایش یافت؛ اما هنوز سرعت گردش پول در اقتصاد ایران بسیار پایین تر از سرعت گردش پول در کشورهایی است که اقتصادی قدرتمند دارند.

عزتی در پاسخ به این پرسش که آیا راهکاری برای مقابله با نقدینگی در کشور وجود دارد؟، تصریح کرد: در کشور ما نقدینگی در اختیار دولت است و با کاهش تزریق پول به اقتصاد و کاهش انتشار اسکناس توسط دولت و برخی اقداماتی که می تواند سرعت گردش پول را کاهش دهد می توان از میزان نقدینگی در جامعه کاست، البته این مسئله مستلزم این است که ساختارهای پایه ای اقتصاد هم به مرور اصلاح شوند.

وی در پایان تاکید کرد: درست است که طی چند ماه می توان تزریق پول را کاهش داد؛ اما از تزریق پول های موجود بایستی مدتی بگذرد تا در اقتصاد جذب و حل شود.

دکترشاپورزارعی

دکتر شاپور زارعی 

گفتگو با دکتر شاپور زارعی درباره بهبود خدمات بانکداری

 گفت و گو با شاپور زارعی

۱۹ فروردین ۱۳۹۱افزودن دیدگاه
نوشته شده توسط رسول قربانی
بهبود مستمر و اقدام به‌هنگام، دو ضرورت در ارائه خدمات بانکداری الکترونیکی؛
دکتر شاپور زارعی با داشتن مدرک پست دکترای مدیریت فناوری اطلاعات و تحصیل در رشته مدیریت مالی، مباحث مختلف دانشگاهی مرتبط با بانکداری الکترونیکی را طی کرده است. وی علاوه بر تدریس در دانشگاه‌های داخلی و خارجی، تجربۀ فعالیت در جایگاه مدیریت و مشاورۀ فناوری اطلاعات بانک‌های داخلی و خارجی را هم در کارنامۀ خود دارد. تجربۀ کار با اکثر نرم‌افزارهای کربنکینگ بانک‌های داخلی و سوابق علمی ایشان باعث شد تا برای ارزیابی یک دهه عملکرد بانکداری الکترونیکی در کشور، پای صحبت‌های ایشان بنشینیم. آنچه در پی می‌آید، حاصل این گفت‌و‌گو است.
با توجه به گذشت تقریبی یک دهه از عمر بانکداری الکترونیکی در کشور، گذشته و آیندۀ این مقوله را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در اوایل مطرح شدن بحث بانکداری الکترونیکی، بانک‌ها اقدام به راه‌اندازی سیستم‌های بانکداری متمرکز (کوربنکینگ) کردند. شاید مهم‌ترین علت این بود که در آن زمان، این بحث در میان محافل بانکداری مرسوم بود. به مرور زمان، بعضی از بانک‌های خصوصی و دولتی، راه‌اندازی بانکداری متمرکز واقعی را در دستور کار خود قرار دادند. بانکداری متمرکز تا حدودی توانست در پیاده‌سازی سیستم بانکداری اینترنتی، راه‌گشا باشد؛ اما بحثی که امروزه در میان است توجه به سرویس‌های ارزش افزوده است که در واقع بهترین راهکار جهت بهبود مشتری‌مداری و ارتقای سیستم‌های بانکداری الکترونیکی به‌شمار می‌آید.
اصلی‌ترین کار در پیاده‌سازی سیستم‌های ارزش افزوده، بررسی نیازی است که مشتریان از بانک‌ها انتظار دارند. همچنین در نظر داشتن و بهبود زیرساخت‌ها، با توجه به اهمیت پیاده‌سازی در بستر مجازی، از اولویت‌های مهم است.
راهکارهای ارتقای سیستم‌های مالی را جهت پیاده‌سازی این سیستم‌ها چگونه می‌بینید؟
در گذشته عمدتاً نیاز‌ها به صورت تجمعی و با حجم بالایی از فعالیت‌ها و کارکرد‌ها چه در بخش نرم‌افزاری و سخت‌افزاری و چه در بخش منابع انسانی صورت می‌گرفت. در واقع توجهی به نیازهای لحظه‌ای مشتریان نمی‌شد و به همین علت بسیاری از این خدمات مورد توجه قرار نمی‌گرفت.
امروزه پیاده‌سازی سیستم‌های خدمات بانکی و به‌ویژه خدمات بانکداری الکترونیکی، توجه ویژهای به نیازهای مشتریان دارد. این نیاز‌ها با اجرای سامانه‌های مدیریت مالی بر دو اصل استوار است: بهبود مستمر و اقدام به‌هنگام در بررسی موارد پولی و مالی. همواره نیاز است رویکردی مشتری‌مدارانه وجود داشته باشد و این اصل جز با پیاده‌سازی این دو اصل امکان‌پذیر نیست. سیستم‌های بانکداری الکترونیکی با اجرای طرح ارزش افزوده، در واقع این دو اصل را به‌خوبی می‌توانند در کنترل خود داشته باشند.
در سیستم‌های مبتنی بر ارزش افزوده، چون بدون در نظر گرفتن عنصر کیفیت نمی‌توان به دنبال اجرای صحیح آن بود، لذا توجه به کیفیت و از آن مهم‌تر بهبود مستمر، کلید موفقیت در اجراست. اهمیت این موضوع را می‌توان در جمله‌ای از مایکل پور‌تر یافت. به بیان وی «عنصر کیفیت همواره مد نظر مؤسسات و سازمان‌هاست، در حالی که بهبود کیفیت مهم‌ترین اصل در مشتری‌مداری سازمانی است.»
از سوی دیگر توجه به آنچه که رفع نیازهای آنی و لحظه‌ای در یک سیستم بانکداری الکترونیکی نامیده می‌شود، ما را به سمت استفاده از سیستم‌های اقدام به‌هنگام سوق می‌دهد. مشکلاتی که در استفاده از خدمات بانکداری الکترونیکی مطرح بوده و هست، می‌تواند تلنگری بر استفادۀ مستمر از این سیستم‌ها در سامانه‌های بانکی باشد. هم‌چنین بهبود کارکرد منابع انسانی نیز در گرو استفاده از همین سیستم‌هاست. اگر ارتقای عملکرد نیروی انسانی را به عنوان یکی از عناصر مهم در پیشرفت سازمان‌ها در نظر بگیریم، با توجه به نقش مهم این نیرو‌ها در سیستم‌های پولی و بانکی کشور می‌توان با به‌کارگیری سیستم اقدام به‌هنگام ضمن رفع موانع موجود، نسبت به ارتقای خدمات بخش منابع انسانی اقدام کرد.
رابطۀ مدیریت مالی در یک سیستم بانکداری الکترونیکی را با به‌کارگیری اصول بهبود مستمر و اقدام به‌هنگام چگونه تبیین می‌کنید؟
دورنمای مدیران مالی در سطوح مختلف بانکی و به‌ویژه بانکداری الکترونیکی باید بر اساس ارائۀ خدمات هر چه بهتر و در کوتاه‌ترین زمان ممکن باشد. امروزه صحبت از مدیریت مخاطره در بانکداری الکترونیکی در میان است و اینکه مدیران می‌کوشند از مخاطرات موجود در آن بکاهند. به عقیدۀ بنده، برنامه‌ریزی راهبردی (بلند مدت) مالی را تنها می‌توان با در نظر داشتن این دو اصل (بهبود مستمر و اقدام به‌هنگام) توجیه کرد. زمانی که صحبت از کاهش خطر و در نتیجه افزایش اعتماد مشتری به استفاده از سیستم بانکداری الکترونیکی به میان می‌آید، توجه مستقیمی نیز به افزایش ارزش یک سیستم بانکی می‌شود.
بسیاری از پدیده‌های شوم بانکی نظیر پول‌شویی، سوء استفاده از منابع ارزی، خروج بی‌رویۀ ارز از کشور و… را می‌توان به عنوان یک خطر بر سر راه پیاده‌سازی سیستم بانکداری الکترونیکی مد نظر داشت و توجه به این زمینه‌ها و تلاش برای کاهش مخاطره را می‌توان به‌عنوان یک معیار موفقیت، در برنامۀ مالی تلقی کرد. بدون شک مدیران مالی باید متوجه این نکات باشند تا بتوانند ضمن تحقق برنامه‌های ابلاغ شده از سوی بانک مرکزی، برنامه‌های بلند مدت خویش را بر بستری از خدمات مبتنی بر ارزش افزوده پیاده‌سازی کنند. با این اوصاف تعریف نوین خدمات بانکداری الکترونیکی، توجه به مدیریت مخاطرات، بهبود مستمر و اقدام به‌هنگام جهت ارائۀ خدمات مبتنی بر ارزش افزوده است.
زیرساخت‌های بانکداری الکترونیکی نوین را در مقایسه با زیرساخت‌های قدیم چگونه ارزیابی می‌کنید؟
توجه به زیرساخت در سیستم‌های اولیه بانکداری الکترونیکی، مبتنی بر ساختارگرایی بوده است. در واقع کمترین میزان توجه، به شرایط مورد نیاز مشتریان سیستم‌ها بود. در حالی که بهره‌گیری از عناصر بهبود مدیریت خدمات و همچنین توسعۀ مبتنی بر نیاز مشتری، این ساختار را تغییر داد. در واقع امروزه بحث از یک سیستم متمرکز در بانکداری الکترونیکی فرا‌تر رفته است و تأکید بر موضوع ارزش افزوده در خدمات بانکداری الکترونیکی از همین روست. مهم‌ترین موضوعی که در سیستم‌های پیشین بانکداری الکترونیکی از دید‌ها پنهان می‌ماند، کاهش اختلاف میان خواستۀ مشتریان و خدمات قابل ارائه از سوی بانک‌ها بود. به‌کارگیری عناصر بهبود مستمر و توسعۀ مدیریت کیفیت در سیستم‌های بانکداری الکترونیکی، ضمن کاهش این فاصله، به توسعۀ بیش از پیش این سیستم‌ها می‌انجامد و لازم است به عنوان یک اصل ضروری در ارائۀ خدمات نوین بانکداری الکترونیکی مورد توجه قرار گیرد.
با توجه به این تفاسیر، نقش بانکداری الکترونیکی را در بهبود چرخۀ تجارت الکترونیکی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
با پیشبرد اهداف بانکداری الکترونیکی می‌توان اقداماتی نیز جهت توسعۀ تجارت الکترونیکی انجام داد. در واقع وجود بستر مناسب بانکداری الکترونیکی شرط لازم برای رسیدن به یک تجارت الکترونیکی سالم و موفق است. هدف اصلی پیاده‌سازی صحیح یک سیستم تجارت الکترونیکی نیز به‌مانند سیستم بانکداری الکترونیکی، کاهش هزینه‌ها و زمان و در نتیجه افزایش کاربری در سطح خدمات ارائه شده است و بنابراین دست‌یابی به این مهم در گرو توجه به زیرساخت‌ها و فرآیندهای اجرایی آن است.
سوق دادن معاملات در تجارت الکترونیکی به درگاه‌های امن بانکداری الکترونیکی تنها راه برای ایجاد و حصول اطمینان در ذی‌نفعان فعالیت‌های تجاری در سامانه‌های تجارت الکترونیکی است. در این موضوع نیز مجدداً بحث مدیریت مخاطره و سرمایه‌گذاری امن به میان می‌آید. در واقع می‌توان گفت شاهراه موفقیت در فعالیت‌های نوین بانکی، مدیریت مخاطره است و چنانچه این مقوله به‌درستی پیاده‌سازی شود، می‌تواند بستر مناسب و امنی را برای معامله‌گران و کلیه ذی‌نفعان شبکه‌های بانکی ایجاد کند. اهمیت این موضوع زمانی بیشتر روشن می‌شود که می‌بینیم مفاهیمی چون مبارزه با پول‌شویی، قاچاق کالا و ارز و… در مواردی حادث می‌شود که نظارت درستی بر ارزیابی مخاطرات معاملاتی صورت نمی‌گیرد و در واقع بستن درگاه‌های پرخطر در این زمینه به‌درستی انجام نمی‌گیرد. ارزش این موضوع چنان بالاست که آکادمی بین‌المللی مدیریت پروژه، اقدام به صدور گواهینامه‌های مدیریت ریسک سرمایه‌گذاری برای شبکه‌های بانکی کرده است.
در چرخۀ یک سیستم تجارت الکترونیکی، وجود عناصری مانند فروش، خرید و پردازش اطلاعات همگی نوعی هم‌پوشانی با آنچه که دربارۀ عملکرد و چرخۀ بانکداری الکترونیکی گفته شد، دارد. در واقع چنانچه در یک سیستم بانکداری الکترونیکی بتوان ارزش افزودۀ مطابق با این عناصر را به نحو احسن پیاده‌سازی کرد، می‌توان انتظار داشت که در اتصال درگاه‌های تجارت الکترونیکی به آن سیستم شاهد خطر کمتر و در نتیجه بهره‌وری بیشتر خواهیم بود. امروزه انتظار از سامانه‌های پرداخت/دریافت الکترونیکی به واسطۀ گذار نوع زندگی شهری بسیار بالاست و بانک‌ها موظف به برآورده‌سازی این انتظارات در چارچوب استاندارد‌ها و دستورالعمل‌های ابلاغ شده هستند.
منبع: نشریه بانکداری الکترونیک مرکز فابا
دکترشاپورزارعی
دکتر شاپور زارعی

دولت به جای بسته ارزی، بسته اقتصادی ارائه دهد

دکترشاپورزارعی

دکتر شاپور زارعی 

به گزارش جام جم آنلاین ، جمشید عدالتیان در گفت وگو با خبرنگار جام جم آنلاین در خصوص وضعیت فعلی بازار گفت: بهترین کلمه ای که می توان در خصوص وضعیت فعلی بازار به زبان آورد انتظار است.

این فعال اقتصادی ادامه داد: تمام داد و ستد در بازار در وضعیت حداقلی قرار دارد و هم تولیدکنندگان و واردکنندگان و هم اصناف در انتظار هستند و هیچ نوع فعالیتی به آن معنی واقعی انجام نمی دهند.

دولت به جای ارائه بسته ارزی، بسته اقتصادی ارائه دهد

وی در ادامه به ارائه راه حل برای جلوگیری از گرانی کالاها اشاره و بیان کرد: راه کاری وجود ندارد؛ بهترین راه حل این است که دولت به جای ارائه بسته ارزی، بسته اقتصادی ارائه دهد.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: به این معنا که حال که بنا بوده در سال 97 دولت دلار 3500 تومانی عرضه کند؛ اما امروز نرخ دلار به 8500 تومان رسیده است، به جای اینکه دلار 4500 تومانی به کالاهای اساسی اختصاص دهد، ارز را تک نرخی کند و درآمد حاصل از آن و همچنین درآمد حاصل از اخذ مالیات از تمامی اشخاصی که سودهای آنچنانی به جیب زدند را به مردم بازگرداند.

عضو اتاق بازرگانی تصریح کرد: در این مدت افرادی بودند که ارز 1700 تومانی خریداری کردند و 5000 تومان فروختند و یا خودروی 100 میلیون تومانی خریدند و امروز 500 میلیون تومان شد و یا هستند اشخاصی که سوداگری مسکن می کنند، از این افراد باید مالیات های سنگین و حداقل 35 درصدی اخذ و به اقشار کم درآمد و متوسط کمک شود.

ارائه یارانه 4 تا 5 برابری به اقشار ضعیف و متوسط

وی با اشاره به این که از محل حاصل از درآمدهای ارزی و مالیات بایستی یارانه اقشار ضعیف و متوسط چهار تا پنج برابر شود، خاطرنشان کرد: همچنین یکی از اقداماتی که دولت می تواند انجام دهد این است که قیمت بنزین، دارو و دیگر اقلام را شفاف کند؛ چراکه وقتی ارز 8500 تومانی اعلام می شود طبیعی است که قیمت تمام شده کالاها افزایش می یابد.

 

عدالتیان عنوان کرد: مردم تنها با نان و دارو زندگی خود را نمی گذرانند. قطعا به منزل و لوازم خانه و دیگر اقلام نیاز دارند؛ پیشنهاد بنده این است که دولت درآمد اضافه ای که از طریق مالیات و افزایش نرخ مبادله ارزی حاصل می شود را به اقشار کم درآمد و متوسط برگردانند و یارانه افرادی که در آمد بالایی دارند نیز قطع شود.

این فعال اقتصادی افزایش نرخ سپرده های بانکی از 15 به 23 درصد را یکی دیگر از سیاست هایی دانست که دولت می تواند در دستور کار قرار دهد، خاطرنشان کرد: از بین رفتن ارز دو نرخی و شفافیت قیمت ها رانت را از بین می برد همچنین دولت باید بنزین را با نرخی حداقل 5000 تومان عرضه کند و درآمد اضافی حاصل از این اقدامات را بین مردم توزیع کند.

وی تاکید کرد: فرض ما بر این است که هر قیمتی نمی توان بر روی کالاها گذاشت؛ چراکه مشتری وجود ندارد. زمانی که قدرت خرید وجود ندارد رکود رخ می دهد و وقتی این قدرت خرید کاهش می یابد حتی چنانچه مواد اولیه در اختیار تولیدکننده قرار گیرد، قیمت تمام شده پایین نمی آید، بنابراین دو نرخی بودن ارز عده ای را خوشبخت و جمعی را بدبخت می کند.

عضو اتاق بازرگانی ادامه داد: واقعی نبودن قیمت ها سبب شده در حال حاضر با قاچاق کالاهایی همچون دارو، بنزین، آب معدنی و غیره مواجه باشیم؛ زمانی که قیمت ها واقعی شوند این سودجویی ها را شاهد نخواهیم بود.

قوه قضائیه برخورد با مفسدین اقتصادی را آغاز کند

عدالتیان در بخش دیگری از سخنان خود خطاب به قوه قضائیه عنوان کرد: قوه قضائیه نیز بایستی برخورد خود را آغاز کند؛ در نظر گرفتن زندانی و یا حتی اعدام برای مردم فایده ندارد، بلکه از مفسدین پولی که در این مدت به جیب زده اند پس گرفته شود.

وی افزود: به نظر بنده یارانه 30 تا 40 درصد افراد جامعه قطع شود و از افراد ثروتمند مالیات سنگین اخذ شود. ارائه لیست مفسدین دردی را دوا نمی کند و اصولا با این کار مردم به جایی نمی رسند. برای مردم مهم این است که پول های گرفته شده پس گرفته شوند و اینجاست که قوه قضائیه باید وارد عمل شود.

این فعال اقتصادی بار دیگر با تاکید بر این نکته که بسته ای که دولت ارائه می کند باید اقتصادی باشد و نه ارزی، گفت: در حال حاضر اکثریت مردم نمی توانند با این وضعیت زندگی کنند و جوانی قادر به ازدواج و تشکیل زندگی نیست، بنابراین تنها ارائه بسته ارزی جوابگو نخواهد بود.

بازتوزیع ثروت وظیفه اصلی دولت

وی بیان کرد: بیش از 70 درصد جامعه ما با ارز کاری ندارند، بنابراین ارائه بسته ارزی به تنهایی راه گشا نخواهد بود.

عضو اتاق بازرگانی در پایان بازتوزیع ثروت را وظیفه اصلی دولت دانست.

دکترشاپورزارعی

دکتر شاپور زارعی